Le Courrier des Balkans
Francuski portal Le Courrier o saradnji opština na Majevici: Više od 25 godina, pet opština Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, smještenih u podnožju planinskog vijenca Majevice, sarađuju i podržavaju jedna drugu oko turističkog projekta za predstavljanje prirodnih resursa regiona.
„Želimo da ponudimo prijatno životno okruženje našim sugrađanima. Imamo sreće što imamo bogato prirodno okruženje i lokalno znanje, i danas smo posvećeni stvaranju etikete za promociju naše ponude, kako za stanovnike, tako i za posjetioce“, naglasili su Aleksandar Krstić, šef Odeljenja civilne zaštite opštine Ugljevik, i Nermin Okanović, zamjenik načelnika opštine Čelić.
Iako opštine Čelić, Ugljevik, Teočak, Sapna i Lopare sarađuju već više od dvadeset pet godina, turistički projekat oko Majevice dodatno je ojačao veze među njima. Ovih pet opština, koje se nalaze između Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine, vode četiri različite političke stranke, ali teže zajedničkom cilju: da se međusobno podržavaju i zajednički realizuju ambiciozne projekte kako bi svojim stanovnicima obezbjedile privilegovano životno okruženje.
Nema nedostatka ideja za predstavljanje prirodnih ljepota ovog regiona na sjeveroistoku zemlje, oko trideset kilometara od Tuzle. Lokalni zvaničnici su 2019. godine pokrenuli projekat usmjeren na potpuno iskorišćavanje turističkog potencijala Majevice, planinskog vijenca koji obiluje prirodnim resursima, a koji je u međuvremenu ugrožen otvaranjem rudnika litijuma u Loparama. Iako se region već može pohvaliti biciklističkom stazom „Via Majevica“ i brojnim folklornim i kulturnim događajima, izabrani zvaničnici su identifikovali nove puteve za razvoj: jačanje seoskog turizma, podrška lokalnim inicijativama, stvaranje aktivnosti na otvorenom i etno-restorana, kao i rehabilitacija glavne saobraćajnice kako bi se bolje služilo zajednicama i podstakla turistička putovanja. Pored toga, uvode se nove prakse vezane za zaštitu životne sredine i obnovljive izvore energije. Zatim su osnovani međuopštinska radna grupa i posvećeni tim za strukturiranje zajedničke turističke ponude, objedinjene pod oznakom „Majevica“. Dok je pet gradonačelnika donosilo strateške odluke, terenski timovi su takođe crpjeli inspiraciju iz drugih inicijativa sprovedenih širom zemlje, posebno u Loparama, gde je poslednjih godina pokrenut program zaštite prirode. „Majevička kuća“, prvi objekat ove marke, otvoren je u Loparama. Nudi zanatske proizvode koji prikazuju resurse regiona. Svaka opština sada ima za cilj da stvori informativni centar kako bi bolje vodila stanovnike i posjetioce kroz aktivnosti koje se nude na Majevici i drugim partnerskim gradovima. Veb stranica će uskoro upotpuniti ovu inicijativu. Ali međuopštinska saradnja se tu ne zaustavlja: ona se proteže i na oblasti društvenog i građanskog života. Tako je grad Lopare 2024. godine donirao vatrogasno vozilo Čeliću.
Kako ističu izabrani zvaničnici, projekat nije pod vođstvom jedne opštine:
„Odabrali smo da zajedno idemo napred. Ako jedna gradska skupština ima problem, sve gradske skupštine imaju problem“, insistira Nermin Okanović. Rješenja se takođe dijele: „Čelić ima malo industrije, u Ugljeviku imamo elektranu. Svako doprinosi svojim snagama, bilo kroz trgovinu ili u našim zajedničkim projektima razvoja turizma“, dodaje Aleksandar Krstić. Ponosni na ovu plodnu saradnju, izabrani zvaničnici sada rade na projektu zaštite divljih životinja i, u partnerstvu sa bosanskom nevladinom organizacijom i katarskim udruženjem, razmatraju ponovno uvođenje sokolova na Majevicu.
„Naša zajednička istorija nije počela juče, zbog ovog projekta. „To nije priča o mržnji u prošlosti i prijateljstvu koje smo danas pronašli, kao što smo pročitali“, žali se Nermin Okanović. „Želimo da idemo dalje od političkih taktika. Suočavamo se sa mnogim problemima. Moramo da uvozimo radnu snagu jer mladi ljudi napuštaju zemlju.“ „I mnogi naši sugrađani su nezaposleni“, kaže Aleksandar Krstić. Njih dvojica i njihove kolege se nadaju da će privući više ljudi u region, a prije svega, zadržati mlade ljude kroz značajne društvene i kulturne projekte.
Čišćenje mina za izgradnju budućnosti
Ovaj međuopštinski projekat, zasnovan na identifikovanju specifičnih prednosti svake opštine, ne bi bio moguć bez dugoročnog rada koji sprovode timovi za razminiranje britanske nevladine organizacije MAG, osnovane u Bosni i Hercegovini od 2017. godine. Zaista, područje, ukupne površine preko trideset miliona kvadratnih metara, još uvijek je trebalo potpuno očistiti od mina kako bi se ovaj projekat završio.
Od 2022. godine, timovi za razminiranje su aktivni i u ravnicama i u planinama. Cilj: garantovati bezbjednost stanovnika i slobodu kretanja u njihovom svakodnevnom životu i radu, istovremeno omogućavajući rekultivaciju zemljišta za obradu, ekonomski razvoj i iskorišćavanje turističkog potencijala regiona: planinarenje, izlete, lov.
Da bi izvršili svoju misiju, demineri su tražili pomoć lokalnih zajednica kako bi što preciznije identifikovali rizična područja. Ovaj dugotrajan i zahtjevan projekat… Rad je ipak neophodan, kako ističe Sonja Omukić, koordinatorka timova za razminiranje. Tokom proteklih trideset godina, topografija se promijenila, posebno u šumskim područjima. „Većina stanovnika pristaje da sarađuje. Drugi odbijaju, ne želeći da ponovo dožive ovu traumu“, kaže ona. „Zato je neophodno izgraditi odnos povjerenja sa lokalnim stanovništvom.“
Na putu do područja koja treba očistiti, ljekari MAG-a čekaju duž puteva, spremni da pomognu deminerima u slučaju problema. Žuta traka se proteže na nekoliko stotina kvadratnih metara, a češljaju je ovi lokalni profesionalci, od kojih većina ima decenije iskustva. Neki su zanat naučili tokom rata, a zatim su se preselili u druga područja.
Tog dana, jedan lokalni stanovnik im je priskočio u pomoć, pokazujući područja koja su i dalje minirana u masivu Majevice. Pristup ovim područjima, koji je nedavno loše vrijeme učinilo još opasnijim, ostaje izuzetno težak. „Radimo u najudaljenijim područjima kako bi vatrogasci mogli da intervenišu u slučaju šumskih požara“, objašnjava Sonja Omukić. Pored vatrogasaca, pogođeni su i planinari i šumari.
Život bez mina: indirektni korisnici
Od postepenog razminiranja područja Majevice, otporno stanovništvo vraća svoju teritoriju. Razminiranje je omogućilo ruralnim zajednicama da u potpunosti iskoriste svoje zemljište. Nekoliko porodica je tako postiglo ekonomsku stabilnost, ostvarujući prihod od poljoprivrednih proizvoda.
Na povratku, timovi MAG-a predstavili su jednog od „indirektnih“ korisnika ovog ogromnog projekta. Stana, 81, živi u podnožju Majevice, nedaleko od grada Čelića. Stana i njena 79-godišnja sestra 23 godine žive u kući bez tekuće vode ili bojlera. Solarni paneli, koje je finansiralo udruženje dijaspore, obezbjeđuju im malo struje – ali samo do 16 časova, objašnjava ona. Mali, oštećeni put koji vodi do njene kuće nedavno je očišćen od mina, a Stanine nade su sada velike, jer opština navodno razmatra potpunu obnovu lokalnih pristupnih puteva. Iako postoji prečica do najbližeg sela, i ona je bila minirana prije intervencije MAG-a. To nije spriječilo dvije sestre da ga redovno koriste da bi stigle do sela. Stana zatim opisuje svoj život, zatvorena u ogradu svoje bašte gdje uzgaja krompir i pasulj. „Primam samo socijalnu pomoć, koja iznosi 120 evra mjesečno. Ponekad dobijem paket iz opštine. Malo kafe, šećera, kolača, to je nešto“, naglašava ona, podižući ruku ka nebu. Prošlo je pet godina otkako je napustila svoj dom. Nedaleko od Stanine kuće, kuće su obnovljene, ali nenaseljene. Pripadaju članovima porodice koji žive u Švajcarskoj i posjećuju ovaj zaselak samo jednom godišnje. Nedostatak vodovodne i električne mreže komplikuje njihovo stalno naseljavanje. Srećom, može da računa na pomoć svojih komšija u selu ispod. „Imali smo veoma sniježnu zimu. Moje komšije su došle da mi donesu brašno. Morali su da pješače sedam kilometara noseći vreće od 25 kg“, kaže ona. Tim nevladine organizacije MAG sada se nada da će potpuno čišćenje ovog zemljišta, daleko od urbanih centara gdje živi relativno starije stanovništvo, otvoriti područje i omogućiti izgradnju novih domova.
© Ombeline Duprat | Courrier des Balkans
